Niederdeutsche Geschichte (NDR vertell doch mal)

Dat Düvelsmoor

Denn Irsten bringt´s den Dood,
denn Tweeten de Not,
erst denn Dritten dat Brot. (Ut Bookweizen, weest woll)
Dat weer de Spruk, de op de Moorbuern todreepen dä. Dortomolens, as de ole Stootsrot Finndorf dat Düvelsmoor bi Bremen angung.
Kunnst di denken, woans ik vun schriven do? Recht hest, vun de Moorkootenlüe, de Finndörpschen, de ton Leben towenig un ton Starben to väl harrn.

Jan-Hinnerk wär een vun de Irsten, de den Roop folgen dä und inn´t Moor, dat gruslige, trekken dä, denn se hefft emm jo een lütt kleen´t Hus versproken. Dat dat denn een windscheefe Kaat wär, wo in´n Winter bannig inböten mösst, damit nich fastfreern deist, dat het he vörher nich wöst. Ober nu leevt he hier al söß Johr met sine Stine, un to fiev Kinners hebbt se dat al bröcht. Dat dat wenig Brot denn dör seeben Köpp deelt warrn möst, dat bedenkt se vörs nich, se hefft an de Hänn denkt, de se tohand gohn könnt.
Jan-Hinnerk sin ölst Söhn is Kool, de just datein wurn war. He wär man noch recht spittelig, obers he möst sin Voder schon gau hölpen, denn de kunn nich mehr so, as dat nödig weer.

Dat gung jo nun schon gau op den Harvst tau, un se wullt wedder een Lodung Törf met denn lütten Törfkohn no Brem schippern. Wenn se Gluck harrn, harrn se soveel Verdeenst, dat se for veer Weeken Brot un ne Zop up den Disch harrn.
Dat weer jedsmol ne anstrengt Reis, den Kohn bet öber de Halskrus met Törf vullpackt, irst dör de smolen Grobens und öber de Klappstaus staken, bet se denn inn de Hamm keemen, un wenn se Glück harrn, kun´n se dat darkbrune Segel upsetten, wenn de Wind günstig weer. Man dat weer meist nich, weil dat scheepern no West gung, un meist keem de Wind grod vun de Eck. Entwedder se möst vörder staaken, oder, wenn se Glück harrn, kun´n se krüzen. Un so duurt dat meist twee Dog, bet se in Brem wärn, un deswägen harr de lütte Kohn ne lütt Kajüt, in de se innkrupen kun´n, wennt to Nacht güng.

Nu weern se wedder ünnerwegens, dör de Grobens, de Hamm dool un de Wümm wedder bargup. Dör endlose Wischen güng´t dann no Brem tau, un de Törms von den groten Dom wiist jem den Weg.
In Brem moogt se denn in´n Törfhoven fast, un vör Dau un Dag möt Jan-Hinnerk un sin Söhn ut de Kajüt, üm den Kohn leddig to moken. Denn bold keemen de Köpers, de Hansestädtschen, de Husdeeners, üm for de Herrschaften wat intoböten to koopen. Un denn güng dat hanneln los, un dat güng um Groten, nich um Dalers. Un wat denn letzends in´n Büdel keem, hett man grod vört überleben henreegt.
Un wenn se denn hannelseens worn weern, dennso möst de Katenbuern ok noch för dat uploden up de Peerfuhrwarken sorgen, denn de Husdeeners, de weern sik to fien dorto.

Korl – weest, de Söhn vun Jan-Hinnerk-, stünn grod baben up denn Wogen un nähm de Körf met den Törf vun sin Voder an, as de Peer, wat weet ik worüm, plötzlig scheuen däen.
Se reten an dat Fuhrwark, un Korl käm in´t Wanken, kunn sik nich mehr holen un fallt unners in´n Dreck. Dat nich alleen, ok de upstapelt Törflodung käm vun baben un up den Jung , un vun jem wär nix mehr to sähn.
Jungedi, dat wär een Malheur, de Kutscher harrn Last, de Peer to beruhing, un Jan-Hinnerk un anner umstä Lüe mogt sik doran, Korl uttogroben. Sin Voder mog gornich daran denken, dat emm wat passiert wär, un wovon schall he denn den Doktor betolen, wenn he sik wat broken harr. An wat noch leegeres wull he nich glöben, denn sin Söhn kunn jo ok to Dood kamen ween.

As se denn met alle Händ de Lodung anne Sied rümt harrn, leeg dor Korl un röög sik nich.
Nich dat he dod bleben is, dat markten se schnell, denn he stöhnt lies vör sik henn. Wat nu?

Een Doktor weer nich toe Stee, un Krankenwogen met tatü-tata gev dat noch nich. Allenfalls holprige Peerfuhrwarken, de emm kutschieren künn.

Ton Glück wär dor nu soone Kromersch, de anners an de Torfbuern Hannelswore, de se in ähre Koten bruken däen, verhökern deit und sik son beten ok opt kwaksalbern verstünn, un de keek sik den Jung an un beföhl emm hier un dor. Un bald harr se rutfunnen, wat emm fehln deit.
He wär von den hogen Wogen up een Steen sleit un harr sik den Achtersten bannig demoliert. Dat weest du jo ok, wie weh dat doen kunn. Obers veel dulliger weer, dat he sik ok noch een Been broken harr. Nu wär dat Jammern grot, nich nur bi den Jung, meist soväl ok bi Jan-Hinnerk.
He kunn emm doch nu nich met in sin lütt Kat nehm, welk een Minsch schall siin Korl den nu wedder up de Been bringen?
Schuld an dat Unglück harrn jo de Kutschers, de sik de Fingers nich krumm moken wullt, siedaf Karten kloopen däen un sik üm de Peer nich kümmert harrn. Doch wat schall de arm Jan-Hinnerk gegen düsse Stadtminschen utrichten, wenn se man ok bloß Bedeenstete wärn.

As he dor nu so stünd un beide jammerten –Korl, weil he bannig Piin harr un Jan-Hinnerk, weil he nich wöst, wie hei dat Malheur to Enn bring´n schall, keem dor doch soon fien Herr met een Zylinner up den Kopp un in de Hand een Stock ut swattet Holt met silbern Beslag. He seet up een fein rutputztes Peerd, nich soon Ackergaul, as de Fuhrwarkers harrn. He wull grod in´n Börgerpark –dat is de Wald, in demm de Brermer Börgers un de högeren Lüe Müßiggang dreeben doen- wat vör siin Seel doon, as he hier vörbikeem un dat uplopen Volk säh.

He möss jo woll een bekannten Mann ween, denn all mokt se emm voors Platz, un as he frogen deiht, wat passert weer, harrn de Lüe emm dat seggt. Dor steegt he vun sin Peerd und gung to de beiden Minschen, de hüt dat Unglück dropen harr. Korl leeg noch jümmers up de Eer, se harrn emm nur gau een bittgen Stroh ünnerleggt, mehr kunn de nu nich vör emm doen.

De fine Herr, dat wär een Advkaat, een ganz bekannter, un harr Mitleid met die beiden Moorlüüd. Irst schickt he gau to een Doktor, de den Jung versorgen schull, un denn bescheed he de Husdeener von düsset Peerfuhrwark, dat eer Patriarch, den he good ken´n deiht, up de Stä hierherbemögen schull.
De Husdeeners harrn nu dat Zittern in de Knee, denn se wößten woll, dat se Schuld an de Sook harrn. Dat duert ok nich lang -Breem wär to de Tieden jo noch öberschaubor- un irst keem de Doktor met sin Einspännerkutsch und kümmert sich fors üm usen lütten, bedauernswerten Korl. För sin Been bastelt he eene Schien ut Holt, un för siin Achtersten het he een Solben proot. De Froonslüe, de dorbistünn, lüstern, denn sowat sütt man jo ok nich alle Dog. Un as he dormit dör wär, keem ok de Patriarch, de Rieke, un dat Volk mokt emm ehrfürchtig Platz.

De Advkaat vertellt emm, wat he wüßt, un de Patriarch käm inn´t Grübeln. He kunn sik jo nu nich so dorvon stehln, wenn ok de Moorlüd nix gegen emm doen kün´n. Man he wär een von de Sort, de nich nur dat Geld in´n Sinn harr –sülke Lüe gev dat fröger ok- sundern he harr een metföhlndet Hart.
He güng met den Doktor, den Advkaat un Jan-Hinnerk up de Sied un berootschlogt. Emm keem denn een fein Gedanken. As he sik Korl ansein het, wär dat, as wenn he emm all langs kennen deit. He harr ganz wunnerlichen Gedanken, un so seeg he to de dree annern, he wull dorför sorgen, dat Korl wedder up de Been käm un he keen Mangel hebben schall.

Korl schall in sin Hus dat Malheut utkureern, un he wull sehn, wat he sunst so noch vör emm doon kunn. Jan-Hinnerk gev he twee Brermer Güldtaler, dat weer soveel, as he sunst in´nt ganze Johr bi harter Arbeit nich harr, un so weer dat broken Been un de afschrammt Achtersten letztend een Glücksfall för de Moorkaatenlüüd.

Und wat ik ju noch seggen will: Korl is dennso bi de Stadtminschen bleben un hett een utkamen Beruf leert. Man- he hett sine Familje, sine Ollern un Geschwister, nie nich vergeten, und jümmers, wenn het to Besök keem, weer dat een scheunet Weddersehn, un sin Voder wär de ständige Lieferant för den Patriarch, un he möst nich mehr jümmers üm jeden Groschen lang hanneln.

So is dat Leven. Wennst irst denkst, nu geiht nix nich mehr, so is am annern End vun´n Tunnel doch een Licht- kannst di up verlaten.

WS